Remote Desktop Protocol kavramının yaklaşık 30 yıl önce Citrix ile hayatımıza girdiğini biliyoruz. Bugünkü Dijital Çalışma Ortamı kavramının temelleri işte o zaman atıldı. Sonrasında başka şirketler de kendi protokollerini geliştirdi ve günümüze kadar geldi.

Her şey nasıl başladı?

Her şey Ed Iacobucci tarafından 1989 yılında Citrus adında bir yazılım geliştirme şirketi kurmasıyla başladı. IBM’den ayrılan Ed, Microsoft’un CTO in Networking Group teklifini reddederek kendi şirketini kurmayı seçti. O zamanlar Microsoft tarafında henüz Windows OS geliştirilmediği için OS/2 adında bir işletim sistemi kullanılıyordu ve bilinen ilk RDP (Remote Desktop Protocol) bu sistem için geliştirildi. İki yıl sonrasında ise hem şirketin ismi değişecek hem de Windows OS hayatımıza girecekti.

Citrus neden Citrix oldu?

Şirket kurulduktan sonraki iki yıl içerisinde, Citrus adında bir başka şirket isim haklarını ihlal ettiği gerekçesiyle Ed’i dava etti. Ed de yıllarca UNIX sistemler tarafını yönetmiş birisi olarak şirketin adını Citrix olarak değiştirme kararı aldı. Yani teknik olarak Citrix ismi Citrus+UNIX birleşiminden geliyor.

Citrix Virtual Apps and Desktops

1995 yılında piyasaya sürülen WinFrame, Citrix’in sunduğu çözüm olan MultiWin adında bir motor üzerinde çalışıyordu. Bu, birden çok kullanıcının bir WinFrame sunucusunda oturum açmasına ve uygulamaları yürütmesine izin verdi. Sonrasında ise Citrix, MultiWin teknolojisini Microsoft’a lisansladı ve Microsoft Terminal Hizmetlerinin (RDS) temelini oluşturacaktı. Yani sadece RDP değil, RDS de Citrix tarafından geliştirilmiş bir teknolojiydi.

Son kullanıcılar, uygulamaları ve masaüstlerini, kullandıkları cihazın işletim sisteminden ve arayüzünden bağımsız olarak çalıştırabilir.

IT Adminlerinin yapıyı tek bir yerden yönetebilmesi, seçilen cihazlardan ve/veya tüm cihazlardan erişimleri kontrol edebilmesini sağlar. Bu sayede altyapı konsolidasyonu endişesi ortadan kaldırılmış olur. Ransomware başta olmak üzere bilinen birçok saldırılarda VDI ortamları her zaman en güvenli çözüm olmuştıur. Çünkü, hem network hem de altyapı anlamında tam bir izolasyon sağlayabileceğiniz tek çözüm VDI’dır. Fiziksel cihazlarda ne kadar kısıtlama uygulanırsa uygulansın, tek bir kullanıcının hatası tüm yapıyı tehlikeye sokabilir. VDI tarafında ise her kullanıcı kendi makinesinden sorumludur ve yaşanabilecek tüm hatalar tolere edilebilir/kontrol edilebilir/müdahale edilebilir.

Citrix Virtual Apps and Desktops Nasıl Çalışır?

Citrix Virtual Apps and Desktops/DaaS, BT’ye sanal makineler, sanallaştırılmış uygulamalar, lisanslama ve güvenlik kontrolü sağlar. Bunu yaparken herhangi bir yerden ve cihazdan erişim sağlayan bir sanallaştırma çözümüdür.

Citrix tarafından geliştirilmiş olan ICA Protokolü (Independent Computing Architecture Protocol) sunucu ve istemciler arasındaki iletişimi sağlar. Görüntüleme teknoloji olarak ise ICA üzerinde çalışan HDX çözümünü kullanır. Bu çözümün rakipleri ile arasındaki en büyük farklarından biri, içeriği yönlendirirken (content redirection) arka planda işlenen servisleri birer virtual channel olarak kullanıcıya iletmesidir. Buna Citrix Adaptive Display denir. Örnekle; Bir web sayfası düşünün, bu sayfada video içeriği, arka plan görseli, yazılar ve logo olsun; saydıklarımın her birini ayrı bir içerik olarak algılayıp kullanıcıya iletiyor. Buna çevre birimleri dahil. Bu sayede düşük bant genişliklerinde bile performansını korumaya devam ediyor.

CVAD, FlexCast Yönetim Mimarisi (FMA)adı verilen birleşik bir mimariyi kullanır. FMA’in temel özelliği, Citrix Virtual Apps veya Citrix Virtual Desktop’ın birden çok sürümünü tek bir Site üzerinde çalıştırabilmesini sağlayan bir entegrasyondur.

Citrix DaaS (Citrix Virtual Apps and Desktops Service)

Her ne kadar Citrix Cloud diye bilinse de, yaptığı şey Cloud destekli servis ve yönetim sunmak. Citrix bir Cloud Provider değildir, on-prem yapıdaki tüm çözümlerini servis olarak kullanılmasını sağlayan bir Cloud altyapısına sahiptir.

20 Ağustos 2015 tarihinde Citrix Workspace Cloud olarak duyurulan ürün, önce Citrix Workspace, sonrasında Microapps desteği ile Citrix Intelligent Workspace, daha sonra Citrix Workspace (Digital Workspace diye de bilinmekte), son olarak Citrix Desktop as a Service olarak isimlendirilmiştir.

Citrix Networking

Internet kullanımının artması ve ağ teknolojilerinin gelişmesiyle beraber en büyük problemlerden biri ortaya çıktı, konsolidasyon. Networking anlamında birçok firma çalışmalara başlamıştı ve sadece Windows OS değil, Networking alanında da bir şeyler yapmak isteyen Citrix, Netscaler’ı satın aldı

1997 yılında Michael K. Susai adında bir girişimci tarafından kurulmuş olan NetScaler’ın hedefi 90’larda internet altyapılarının büyümesi ve gelişmesi ile başlamış olan yükü azaltmak, trafiği yönetmekti. 2001 yılında, NetScaler’ı bir güvenlik ve optimizasyon çözümü olarak konumlandırdı. 2005 yılına gelindiğinde Google ve Amazon gibi devler dahil olmak üzere birçok şirket ve internet kullanan kişilerin %75’i NetScaler yapısını kullanıyordu.

MPX, VPX, SDX ve CPX

2008 yılında daha hızlı ve güçlü bir NetScaler ADC modeli olan MPX piyasaya sürüldü. Bir yıl sonrasında ise VPX’i piyasaya sürerek yalnızca fiziksel appliance değil, sanal appliance ile de pazara giren şirket, 2011’de ise multi-tenant bir yapı olan SDX’i tanıttı.

2016 yılında ise, tüm networking ürünlerini NetScaler markası altında birleştirdi. Citrix CloudBridge SD-WAN, NetScaler SD-WAN oldu. Ayrıca kullanıcılarını, ADC’ler ve SD-WAN dahil olmak üzere tüm NetScaler ürünlerini ve NetScaler’ın CPX adlı sürümünü yönetmeleri için bir konsol olan NetScaler Yönetim ve Analitik Sistemi’ni tanıttı. 

Citrix, Ağustos 2016’da NetScaler CPX’in NetScaler CPX Express adlı ücretsiz bir geliştirici sürümünü yayınladı. Aynı şekilde NetScaler VPX Express adında da ücretsiz bir sürümü mevcut.

2018 yılında NetScaler isminin kullanımını bırakıp, ürünlerini Citrix ADC adı altında toplamış olan şirket, yakın bi tarihte ise Citrix App-DS yani Application Delivery and Security olarak değiştirdi.

Citrix AppDS altında, Citrix Load Balancer, Citrix Web Application Firewall, Application Delivery Controller (Uygulama Teslim Denetleyicisi / ANC); bir güvenlik duvarı çözümü olarak NetScaler AppFirewall; bir gateway çözümü olarak NetScaler Unified Gateway; analiz ve yönetim çözümü olarak NetScaler Management & Analytics System; yazılım tabanlı wide-area networking management çözümü sunan NetScaler SD-WAN’dan oluşur.

Citrix Endpoint Management (XenMobile)

XenMobile, Zenprise tarafından geliştirilmiş bir yazılımdır. Ocak 2013’de Citrix’in Zenprise’ı satın almasıyla beraber, yazılımın geliştirmelerine başlamıştır. Geliştirmeler sonucu yalnızca MDM (Mobile Device Management) özelliğine sahip olan yazılım, Citrix’in Cloud Gateway Mobile Application Management’ı ile birleşti. Artık hem MDM hem de MAM çözümüydü. Haziran 2013’de ise, güncellenmiş versiyonunu yayınlanarak bu iki özelliğin entegrasyonu duyurulmuş oldu.

Mobil cihaz kullanımının artması ve beraberinde mobilitenin artmasıyla birlikte yeni bir teknoloji ortaya çıktı, mobil cihaz yönetimi. Neydi bu teknoloji, mobil cihazlar üzerinde belli kurallar oluşturarak kısıtlamalar yapabilmek, kullanıcıların mobil güvenliğini artırabilmek ve bütün bu cihazları tek bir noktadan yönetebilmekti.

Özellikle Cloud teknolojilerinin yaygınlaşmasıyla beraber depolama yaptığımız araçlar yanımızda taşıdığımız bellekler iken aniden uzak bir sunucuda depolanan cloud çözümlerine evrildi. Bu alanda Citrix, 2005 yılında Jesse Lipson adında bir programcının geliştirmiş olduğu ShareFile çözümünü satın alacaktı.

Content Collaboration (ShareFile)

Jesse bir web programcısıydı, müşterileri web sunucularındaki yetersiz disk alanından yakındığı için onlara dosyalarını depolayabilecekleri ve her zaman her yerden erişebilecekleri bir çözüm sunmak üzere ShareFile’ı oluşturdu.

2011 yılına gelindiğinde ise ShareFile 100 ülkede yaklaşık 3 milyon kullanıcıya sahipti. 2 yıl boyunca en hızlı büyüyen 500 şirket arasında yerini aldı. Ekim 2011’de Citrix tarafından satın alınarak, şirket bünyesine dahil edildi. Bu süre zarfında Jesse, hem bağımsız olarak ShareFile hizmetine devam edecek hem de bu çözümün Citrix ürünleri ile entegre bir şekilde çalışmasını sağlayacaktı. Jesse Lipson bu anlaşma kapsamında Citrix içerisindeki Veri Hizmetleri departmanının genel müdürü oldu. 2016 yılına gelindiğinde ise Jesse Lipson, içerisinde ShareFile ve Citrix Workspace Cloud bulunan servislerin kurumsal başkan yardımcısı ve genel müdürü oldu.

2015 yılında ise ShareFile’ın yaklaşık 55 bin kurumsal müşterisi ve 40 milyon kullanıcısı vardı. 2018’de ise ürünün adı Content Collaboration olarak değiştirildi.

Bu ürünü ön plana çıkaran özellikleri ise; e-imza desteği, dijital imza desteği, döküman düzenleme, klasör yetkilendirerek paylaşım yapma gibi yeteneklere sahip olmasıdır. Kısacası, Content Collaboration hem on-prem hem de servis olarak lisanslanabilen bir kurumsal dosya paylaşım çözümüdür.

Citrix Microapps

Cloud teknolojilerinin gelişmesiyle birlikte popüler uygulamalar Mikro Servis mantığıyla hareket ederek, tüm altyapılarda çalışmaya başladı. Citrix ise Microapps servisi ile SAP, SalesForce, Workday, Office gibi popüler olan uygulamalar başta olmak üzere bir entegrasyon yaparak Citrix Workspace arayüzünde tek tıkla kullanıcıların kullanımına açtı. Bu sayede daha az kaynakla aynı uygulamalar kullanılabilir hale geldi.

Citrix XenServer

2000’li yıllarda Cambridge Üniversitesi’nde Ian Pratt tarafından yönetilen Xen adlı bir proje kapsamında açık kaynaklı hypervisor araştırma projesi olarak geliştirildi. 2003 yılında XenServer duyurusunu yapan Pratt, 2004 yılında Xen hypervisor’ın ticari bir versiyonunu yapan XenSource adlı bir şirket kurdu. Citrix, 2007’de XenSource’u satın aldı. 2013 yılında ise XenServer, Xen Project olarak Linux Foundation’a bağlandı ve açık kaynak kodlu olarak kullanıma sunuldu. Ticari versiyonu ise Citrix tarafından satılmaya devam etti.

Daha az kaynak kullanımı ve performansından dolayı diğer hypervisorlardan farklı çalışan XenServer, daha çok Linux Adminlerinin ilgisini çeken bir çözüm haline geldi. Birçok büyük firma tarafından kullanılmaya hatta geliştirilmeye başlandı. Amazon kendi hypervisorı olan Nitro’ya geçmeden önce sunucularında XenServer kullanıyordu. Geliştirilebilir olması onu cloud native bir hypervisor yaptığı için dikkat çekti.

Güncel Durum

2020 yılı istatistikleri doğrultusunda şirketin, 9,000 üzerinde çalışana ve 3.2 milyar dolarlık gelire sahip olduğu açıklanmıştır. Fortune 1000 listesinde ise 779. sırada yer almaktadır. 

2021 Ocak ayında Proje ve Süreç Yönetimi Servis Sağlayıcısı olan Wrike adlı şirketi 2.25 milyar dolara satın almıştır.

2021 Ekim ayında ise şirket CEO’su olarak görevini devam ettirmiş olan David Henshall’ın yerine geçici olarak Bob Calderoni gelmiştir.

2022 yılında ise Vista Equity Partners ve Elliot Investment Management tarafından 16.5 milyar dolara satın alındı. Tamamen nakit satın alma ise Citrix’in bir Vista portföy şirketi olan TIBCO ile birleşmesini sağlayacak.

2022 yılı içerisinde birleşme tamamlandı ve Cloud Software Group altında Citrix ve TIBCO ürünleri birleşti.

2022 yılı içerisinde bu birleşme sonrası Broadcom CEO’su Tom Krause Cloud Software Group CEO’su olarak görevine başladı ve bu sebeple hem Citrix’in hem de TIBCO’nun CEO’su oldu.

Son olarak, şirketin kurucusu olan ve yazının başlarında bahsettiğim, 2013 yılında hayatını kaybetmiş olan Ed Iacobucci’ye bilişim dünyasına böylesi teknolojileri kazandırmış olduğu ve IT Modernizasyonu devrimini başlattığı için ne kadar teşekkür etsek azdır.

Kaynakça: 

https://www.citrix.com/blogs/2022/10/03/netscaler-is-back/

https://support.citrix.com/article/CTX465114/notice-of-change-announcement-for-citrix-citrix-sdwan

https://www.cloud.com/news/press-release.html

Uçtan uca Citrix Mimarisi için https://www.denizpekdas.com/citrix-virtual-apps-and-desktops-mimarisi/